Wystawa – „KRĘCIOŁY”

Od 21 lutego 2022 roku, w Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w Biłgoraju czynna jest wystawa zatytułowana „Kręcioły”.

Jest to wystawa o pomysłowości i wynalazkach opartych na ruchu obrotowym, których idea sięga czasów ludzi pierwotnych.

Pomimo, że w etnografii brak jest słowa „kręcioł”, to funkcjonuje ono w języku potocznym, jednak stosowane jest rzadko. Brak go również w słowniku etymologicznym języka polskiego oraz w słowniku wyrazów bliskoznacznych.

Dla autorów wystawy „kręcioł” to przedmiot lub jego część, która obraca się wokół własnej osi lub jest napędzana korbą. Będą to więc proste mechanizmy w postaci pionowej osi lub korby napędzane siłą mięśni, np.: wrzeciono lub maszynka do mięsa, lub złożone, z przekładniami o napędzie sprężynowym, np. mechanizmy zegarowe, które oddają nagromadzoną energię w postaci ruchu wskazówek.

Wokół nas znajdują się przedmioty codziennego użytku, które ze względów na swą prostotę działania w znaczny sposób ułatwiają ludziom życie. Jednak w wyniku postępu cywilizacyjnego odchodzą w zapomnienie. Celem wystawy jest więc uświadomienie nam wszystkim, iż każda rzecz stworzona ludzką ręką jakże często w zamierzchłej przeszłości, jest tak naprawdę wynalazkiem powstałym dla ułatwienia życia.

Na wystawie nie ma rzeczy bardzo starych. Zgromadzono na niej przede wszystkim eksponaty dwudziestowieczne, zabytki z pogranicza ludowej kultury materialnej i historii techniki, ale takie, które obracają się wokół własnej osi.

Myślą przewodnią ekspozycji jest pokazanie pewnego rodzaju urządzeń prostych, obrotowych, które były wykorzystywane w gospodarstwach wiejskich i miejskich. Są to: kołowrotki, wiertarki, wyżymaczki, maszynki do mięsa, maszyny do szycia, urządzenia grające i wszystkie inne, które obracają się wokół osi.