102 rocznica wielkiej bitwy, jaka rozegrała się na przedpolach Warszawy w dniach 13 – 25 sierpnia 1920
„Lance do boju, szable w dłoń,
Bolszewika goń, gon, goń”.
15 sierpnia przypada kolejna, 102 rocznica wielkiej bitwy, jaka rozegrała się na przedpolach Warszawy w dniach 13 – 25 sierpnia 1920 roku pomiędzy oddziałami Armii Czerwonej, a armiami Wojska Polskiego. Była to decydującą bitwą w wojnie polsko-bolszewickiej.
Celem bolszewików było przejść po „trupie Polski” i wzniecenie międzynarodowej rewolucji w krajach Europy zachodniej (szczególnie w Niemczech) i przekształcenie ich w republiki sowieckie. Po wyprzedzającym polskim ataku i wyprawie kijowskiej w wyniku kontrofensywy sowieckiej, oddziały polskie pod koniec maja 1920 roku rozpoczęły odwrót. Na przełomie lipca i sierpnia sytuacja wojsk polskich stawała się krytyczna. Niepowodzeniem też zakończyła się próba powstrzymania ofensywy sił bolszewickich na linii Bugu. Z początkiem sierpnia Polacy utracili twierdzę Brześć, a Armia Czerwona uzyskała otwartą drogę na Warszawę co mogło doprowadzić do spodziewanej klęski. 6 sierpnia Naczelne Dowództwo WP nakazało cofniecie oddziałów polskich na linię Wisły celem przegrupowania sił, przygotowania kontruderzenia i zorganizowania obrony stolicy.
Bitwa rozpoczęła się 13 sierpnia gwałtownym atakiem dwóch dywizji Armii Czerwonej z kierunku płn.-wsch. na Warszawę. Walki toczyły się na szerokim froncie o długości ok. 450 km poczynając od Włodawy nad Bugiem, aż po linię Działdowo, Lidzbark, Brodnica na północy. Plan Naczelnego Dowództwa Polskiego przewidywał związanie sił bolszewickich na przedpolach Warszawy i niespodziewane uderzenie w ich lewą flankę. Manewr oskrzydlający opracowany został przy udziale szefa Sztabu Generalnego WP gen. T. Rozwadowskiego i przeprowadzony przez Naczelnego Wodza J. Piłsudskiego.
Obronna faza walk koncentrowała się na Froncie Północnym gen. J. Hallera. 1 Armia utraciła Radzymin wycofując się na drugą linię obrony, gdzie na przedpolach Warszawy zatrzymała sowieckie natarcie. 14 sierpnia, znajdująca się na lewo od 1 Armii, 5 Armia gen. Wł. Sikorskiego rozpoczęła działania ofensywne nad rz. Wkrą w celu odciążenia 1 Armii.
15 sierpnia koncentryczne uderzenie odwodowych dywizji polskich przyniosło duży sukces – odzyskany został Radzymin a oddziały polskie odzyskały utracone pozycje. Przez cały następny dzień trwały intensywne walki na przedmościu warszawskim, w wyniku których sytuacja wojsk polskich uległa częściowej poprawie.
Decydujący cios armiom sowieckim zadała grupa uderzeniowa J. Piłsudskiego wyprowadzając 16 sierpnia kontruderzenie znad Wieprza, przełamując front sowiecki pod Kockiem i Cycowem, a następnie wychodząc na tyły wojsk radzieckich atakujących Warszawę. 15 sierpnia w nocy oddziały 21 Dywizji Górskiej rozpoczęły forsowanie Wieprza pod Kockiem.
W konsekwencji ataku polskich oddziałów, Armia Czerwona rozpoczęła niezorganizowany odwrót na wschód ponosząc znaczne straty. Część sowieckich oddziałów przekroczyła granicę niemiecką i została internowana na terenie Prus Wschodnich. Siły Polskie przeszły do działań pościgowych odnosząc kolejne zwycięstwa.
Według zachodnich polityków i historyków, Bitwa Warszawska była przełomową bitwą w historii świata i miała ogromne znaczenie nie tylko dla Polski, ale i Europy. Pozwoliła zachować niepodległość odradzającej się Rzeczypospolitej. Polacy kolejny raz uratowali Europę, raz pod murami Wiednia w 1683 roku i drugi pod Warszawą w 1920 roku przed bolszewicką zarazą. Dziś Ukraina broni Europy przed putleryzmem.
W wyniku bitwy warszawskiej i następującej po niej niemeńskiej, 15 października delegacje polskie i radzieckie zawarły w Rydze zwieszenie broni, a w marcu 1921 roku na jego bazie podpisany został traktat pokojowy, który do agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku na osiemnaście i pół roku uregulował stosunki polsko-radzieckie i wytyczył polską granicę wschodnią.
Na pamiątkę zwycięskiej Bitwy Warszawskiej w dniu 15 sierpnia przypada Święto Wojska Polskiego – święto Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W okresie II Rzeczypospolitej tego dnia obchodzono Święto Żołnierza ustanowione rozkazem Ministra Spraw Wojskowych gen. broni Stanisława Szeptyckiego z dnia 4 sierpnia 1923 roku. 30 lipca 1992 roku, Sejm Rzeczypospolitej ustawą sejmową przywrócił obchody Święta Wojska Polskiego na dzień 15 sierpnia. Tego dnia przypada również uroczystość kościelna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej.
W powiecie biłgorajskim, w Potoku Górnym i w Biszczy znajdują się pomniki upamiętniające Józefa Piłsudskiego i miejscowych legionistów poległych w walkach z bolszewikami latach 1919 – 1920.
Szerzej, o udziale ochotników biłgorajskich w bitwie warszawskiej, można przeczytać w artykule Piotra Flora zmieszczonym w publikacji „Nad Tanwią i Ładą”, tom XIII, Biłgoraj 2020.
